Πηγή: Κατοικίδια εν δράσει
Η κ. Ευγενία Καραζιώτη (evgeniakarazioti@gmail.com), ειδική παιδαγωγός MSc, ζωοθεραπεύτρια συνομιλεί με τον Βασίλη Γουλιέλμο και μας εξηγεί όλα όσα θέλουμε να μάθουμε γύρω από την ζωοθεραπεία.
Συνέντευξη στον Βασίλη Γουλιέλμο, εκδότη
Πείτε μου δυο λόγια για εσάς
Εργάζομαι ως ειδική παιδαγωγός στη «Ζεστή αγκαλιά» ένα τμήμα πρώιμης παρέμβασης, το οποίο υλοποιείται στον βρεφονηπιακό σταθμό «Μέριμνα Παιδιού» με την επιστημονική εποπτεία του κ. Γρηγόρη Αμπατζόγλου, Ομότιμου Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής Α.Π.Θ. Η «Ζεστή αγκαλιά» αποτελεί στην ουσία ένα τμήμα πρώιμης παρέμβασης και ένταξης το οποίο λειτουργεί στον βρεφονηπιακό σταθμό παράλληλα με τα τμήματα τυπικής ανάπτυξης. Απευθύνεται σε παιδιά στο φάσμα του αυτισμού αλλά και σε παιδιά με άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες 2,5-4,5 χρονών. Η ομάδα μας της πρώιμης παρέμβασης αποτελείται από μια κλινική ψυχολόγο – συντονίστρια του προγράμματος, τη Χριστίνα Χατζηδημητρίου και μια ψυχολόγο εξειδικευμένη σε θέματα βρεφονηπιακής ηλικίας, την Πηνελόπη Καραγιάννη ενώ παράλληλα υπάρχουν και εξωτερικές συνεργασίες με παιδοψυχίατρους, λογοθεραπευτές και εργοθεραπευτές. Αρχικά σπούδασα στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Α.Π.Θ. ακολουθώντας τον τομέα Ψυχολογίας και Ειδικής Αγωγής και στη συνέχεια παρακολούθησα το Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ψυχοπαιδαγωγική της ένταξης: ένα σχολείο για όλους» στην κατεύθυνση Ψυχοπαιδαγωγικές συνιστώσες των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. Είμαι πιστοποιημένη ζωοθεραπεύτρια από το Institut Français de Zootherapie και πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια σκύλων της Kynagon C.A.T / MICAN.
Η Ζωοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπευτικής παρέμβασης που προορίζεται για κάποιον άνθρωπο με δυσκολία, η οποία πραγματοποιείται με τη διαμεσολάβηση ενός ειδικά εκπαιδευμένου και πιστοποιημένου ζώου
Πώς ήρθατε σε επαφή με τη ζωοθεραπεία;
Τον Νοέμβριο του 2016 παρακολούθησα την ημερίδα «Θεραπεύοντας ψυχικά με τη βοήθεια των ζώων. Βασικές έννοιες και μέθοδοι στην ζωοθεραπεία» που διοργάνωσε ο Επιστημονικός Σύλλογος Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου (ΣΥ.ΜΕ.ΠΕ.).
Εισηγητής ήταν ο κ. Francois Beiger, ζωοθεραπευτής – ψυχοθεραπευτής, ιδρυτής και διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας (IFZ). Το IFZ ιδρύθηκε το 2003 και συνεργάζεται με τα γαλλικά υπουργεία υγείας, παιδείας, εργασίας και δικαιοσύνης και οι εκπαιδεύσεις του είναι επισήμως αναγνωρισμένες. Μέχρι τότε δεν είχα σκεφτεί μια τέτοια θεραπευτική κατεύθυνση, εκείνη τη στιγμή όμως με συνεπήρε ο τρόπος που η ζωοθεραπεία θα μπορούσε να ανοίξει νέες διόδους επικοινωνίας και προσέγγισης στην εργασία μου με τα παιδιά. Η ανάπτυξη αυτής της θεραπευτικής παρέμβασης στην Ελλάδα οφείλεται στη Νέλλυ Γεωργούδη, ελληνογαλλίδα κλινική ψυχολόγο, μέλος του ΣΥ.ΜΕ.ΠΕ., η οποία επιμελήθηκε, οργάνωσε και συνεχίζει, τις ημερίδες και τις εκπαιδεύσεις των ελληνικών ομάδων του IFZ στη Γαλλία.
Τι σας έκανε να αποφασίσετε να ασχοληθείτε επαγγελματικά με αυτό;
Η συνιστώσα «ζώο» που έβαλε λοιπόν ο κ. Francois Beiger σε εκείνη την ημερίδα πολύ εμπεριστατωμένα και εμπνευσμένα, ήρθε και μου θύμισε έντονα πως η σχέση των παιδιών με τα ζώα είναι μοναδική και συντελεί στο να έχει πιο άμεσα αποτελέσματα κάθε παιδαγωγική εμπειρία και στόχος.
Πως και που το εφαρμόζετε;
Η ζωοθεραπεία ξεκίνησε να εφαρμόζεται αρχικά πιλοτικά το 2019 στη «Ζεστή αγκαλιά» και έκτοτε συνεχίζει κανονικά. Εφαρμόζεται τόσο με τη μορφή ατομικών παρεμβάσεων όσο και με την παρουσία του Koi στην καθημερινότητα της τάξης ο οποίος γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των παιδιών του τμήματος με στόχο την ανάπτυξη των επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων τους. Συγχρόνως, πραγματοποιώ ατομικές συνεδρίες αλλά και ομαδικές (σε συνεργασία με την Πηνελόπη Καραγιάννη, ψυχολόγο – ζωοθεραπεύτρια), στο ιδιωτικό μας γραφείο.
Τι είναι η ζωοθεραπεία;
Η Ζωοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπευτικής παρέμβασης που προορίζεται για κάποιον άνθρωπο με δυσκολία, η οποία πραγματοποιείται με τη διαμεσολάβηση ενός ειδικά εκπαιδευμένου και πιστοποιημένου ζώου. Είναι μια συμπληρωματική μέθοδος θεραπείας η οποία εφαρμόζεται, ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε περίπτωσης. Η Ζωοθεραπεία προορίζεται για όλες τις ηλικίες, από παιδιά, έως και ηλικιωμένους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παιδιά και ενήλικες με κινητικές αναπηρίες, νοητική αναπηρία, αυτισμό, μαθησιακές δυσκολίες, σύνδρομο Down, ψυχιατρικά προβλήματα, ψυχικές και συναισθηματικές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς, προβλήματα με εξαρτήσεις, παραβατικές συμπεριφορές και γενικά για κάθε σοβαρή δυσκολία που μπορεί να συναντήσει ο άνθρωπος στη ζωή του, η οποία απαιτεί θεραπευτική παρέμβαση ή παρέμβαση ειδικής αγωγής.
Ακούμε συχνά για διάφορες μορφές συμμετοχής ζώων σε εκπαιδευτικά και θεραπευτικά πλαίσια. Τι ξεχωρίζει τη ζωοθεραπεία από παρομοίου είδους προσεγγίσεις;
Αρχικά θα ήταν βοηθητική μία διάκριση ανάμεσα στη θεραπεία με τη διαμεσολάβηση ζώου και τις δραστηριότητες με τη βοήθεια ζώου.
Βασικά χαρακτηριστικά της ζωοθεραπείας είναι καταρχήν η αξιολόγηση των ψυχικών ή όποιων άλλων δυσκολιών, συγκεκριμένοι εξατομικευμένοι στόχοι, αξιολόγηση της πορείας της θεραπείας καθώς και η ύπαρξη της «θεραπευτικής τριάδας». Η «Θεραπευτική τριάδα», δηλαδή ο θεραπευτής, το ζώο και ο θεραπευόμενος είναι η βάση της ζωοθεραπείας και έχει νόημα, γιατί κάθε θεραπευόμενος έχει δική του στοχοθεσία και σχέση με το ζώο, ακόμη και αν ανήκει στην ίδια ψυχοπαθολογία με κάποιον άλλον.
Όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ζώο δεν είναι ο θεραπευτής. Ο επαγγελματίας είναι ο θεραπευτής και το ζώο είναι ο συνεργάτης του, ο οποίος θα βοηθήσει με τη διαμεσολάβησή του στο να δομηθεί η θεραπευτική μεταξύ τους σχέση.
Η ιδιότητα του ζωοθεραπευτή πρέπει να βασίζεται στην επιστημονική και επαγγελματική του κατάρτιση. Με απλά λόγια, ένας ζωοθεραπευτής είναι πρώτα ένας επαγγελματίας από τον ευρύτερο χώρο της υγείας, ψυχικής υγείας ή της ειδικής αγωγής/ εκπαίδευσης ο οποίος έχει κάνει εκπαίδευση στη ζωοθεραπεία. Αυτός θα οργανώσει μέσα στο πλαίσιο σκέψης, φροντίδας, παρέμβασης και θεραπείας, αλληλεπιδράσεις με ένα σκύλο ως μέρος ενός θεραπευτικού σχεδίου.
Δεν μπορεί να ασχοληθεί με τη ζωοθεραπεία κάποιος ο οποίος έχει απλά μεγάλη εμπειρία ή και πιστοποίηση στην εκπαίδευση των ζώων.
Αντίστοιχα, κάποιος επαγγελματίας υγείας/ ψυχικής υγείας/ εκπαίδευσης κλπ. δε γίνεται «ζωοθεραπευτής» «νοικιάζοντας» έναν σκύλο θεραπείας.
Σε πολλές δράσεις που γίνονται με τη βοήθεια ζώων σε διάφορα πλαίσια παρατηρούμε συχνά να μην ακολουθείται εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας, αλλά να οργανώνονται ομαδικές δραστηριότητες. Σαφώς και η επαφή με τα ζώα στο πλαίσιο αυτό έχει ποικίλα οφέλη και παρέχει δυνατά κίνητρα στους συμμετέχοντες όμως διαφέρει από μία οργανωμένη θεραπευτική παρέμβαση.
Ποιοι επαγγελματίες λοιπόν μπορούν να γίνουν ζωοθεραπευτές;
Όπως φάνηκε και από τα παραπάνω, όλοι οι επαγγελματίες που ανήκουν στον ευρύτερο χώρο της υγείας, της ψυχικής υγείας ή της ειδικής αγωγής και της εκπαίδευσης. Για παράδειγμα ψυχίατροι, ψυχολόγοι, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, ειδικοί παιδαγωγοί, εκπαιδευτικοί κλπ.). προς το παρόν απαιτείται να συμμετάσχουν στην εκπαίδευση που παρέχει το IFZ και να πιστοποιηθούν στο τέλος αυτής.
Υφίσταται ζωοθεραπεία και με άλλα ζώα;
Τα ζώα που μπορούν να ασχοληθούν με τη ζωοθεραπεία, είναι πέραν του σκύλου, το άλογο, το γαϊδούρι, το πόνι, η κατσίκα, τα ινδικά χοιρίδια και τα κουνέλια. Όλα αυτά μέσω της φροντίδας τους και της σχέσης που αναπτύσσουν δίνουν στον θεραπευτή τη δυνατότητα να τα εμπλέκει κατάλληλα με βάση τους στόχους που θέτει για τον κάθε θεραπευόμενο.
Τα ινδικά χοιρίδια είναι μικρά, χαριτωμένα, κοινωνικά και μπορούν να αποτελέσουν σπουδαία συμπληρωματικά ζώα θεραπείας χάρις στην ήπια φύση τους, την αισθητηριακή απόλαυση και συναισθηματική εγγύτητα που προσφέρει το χάιδεμα του τριχώματός τους, τους αστείους ήχους και την κίνησή τους.
Παρόλο που δεν υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια όπως για τον σκύλο, όλα τα παραπάνω ζώα θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένα και κοινωνικοποιημένα για να μπορούν να δουλέψουν ως ζώα θεραπείας και ο θεραπευτής να μεριμνά συνεχώς για την υγεία και ευζωία τους.
Σκύλος διαμεσολάβησης. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις;
Αρχικά ο σκύλος διαμεσολάβησης είναι σκύλος συντροφιάς του θεραπευτή και όχι σκύλος υπηρεσίας. Ο ζωοθεραπευτής έχει τον σκύλο του ως συνεργάτη στις συνεδρίες και κατοικίδιο όλη την υπόλοιπη μέρα.
Ο σκύλος αυτός θα πρέπει να προέρχεται από φυλή, προκειμένου να γνωρίζουμε τα χαρακτηρολογικά του στοιχεία και τη γενεαλογία του.
Επίσης συνήθως επιλέγονται μεσαίου μήκους ή μακρύτριχες φυλές έτσι ώστε να αξιοποιούμε τις δυνατότητες περιποίησης και αισθητηριακών ερεθισμάτων. Μεγαλώνει από τις πρώτες εβδομάδες με τον ζωοθεραπευτή και εκπαιδεύεται από τον ίδιο εν σχέσει με το περιβάλλον και τις ανάγκες των συνεδριών στις οποίες θα κληθεί να διαμεσολαβήσει. Αφού εκπαιδευτεί από τον θεραπευτή έναν ολόκληρο χρόνο (η εκπαίδευση θα πρέπει να γίνεται απολύτως θετικά όπως υποδεικνύουν πρωτόκολλα για τέτοια σκυλιά), μετά καλείται να πιστοποιηθεί, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι πληροί συγκεκριμένα κριτήρια ως προς τη συμπεριφορά και τον χαρακτήρα του.
Πειτε μας δυο λόγια για τον δικό σας σκύλο. Γιατί τον επιλέξατε;
Ο Koi (Kynagon Lion Heart) είναι ο δικός μου σκύλος διαμεσολάβησης και είναι 4 ετών. Είναι ένα ασπρόμαυρο Border Collie, εκτροφής Kynagon Border Collie.
Η φυλή των Border Collie διαθέτει ένα πολύ χαρακτηριστικό βλέμμα που δε μπορείς να αγνοήσεις. Έχει έμφυτη την τάση και τη διάθεση να συνεργάζεται με τον άνθρωπο. Είναι πανέξυπνος, χαρούμενος, χαλαρός και αξιόπιστος, κοινωνικός, προσαρμοστικός και πολύ υπομονετικός. Όποιος τον γνωρίζει καταλαβαίνει ότι είναι ένας σκύλος που ξεχειλίζει από δύναμη, αγάπη και ελευθερία και η νοημοσύνη του είναι εντυπωσιακή.
Ιnfo
Ο Koi έχει πάρει το όνομά του από την ιαπωνική φράση koi no yokan. Η σημασία της δεν μεταφράζεται αυτολεξεί σε άλλες γλώσσες. Προσπαθεί να περιγράψει το συναίσθημα που νιώθεις όταν συναντάς για πρώτη φορά κάποιον τον οποίο ξέρεις ότι είναι αναπόφευκτο να μην τον αγαπήσεις κάπου στο μέλλον.
Πως ήταν η εμπειρία της ανατροφής του ως τώρα;
Τα Border Collie συχνά αποδεικνύονται σκύλοι για δυνατούς λύτες. Αναπτύξαμε γρήγορα μία πολύ ιδιαίτερη σχέση. Σε αυτή την πορεία της ανατροφής του, ειδικά τον πρώτο χρόνο, είχα σημαντικούς βοηθούς, τον κ. Francois Beiger (IFZ) και την ομάδα της Ζωοθεραπείας, τον Δημοσθένη Μουμιάδη (Kynagon), τις συναδέλφους της «Ζεστής Αγκαλιάς», την οικογένεια και τα παιδιά μου, και όσους στήριξαν και ενέπνευσαν όλο αυτό. Ο Koi είναι πολύ επικοινωνιακός σκύλος, χαρούμενος, στοργικός, διαθέτει πάθος κι ενθουσιασμό. Αν και ανεξάρτητος, είναι πολύ υπάκουος, συνεργάσιμος και επιθυμεί να συμμετέχει σε ό,τι γίνεται.
Πως είναι στην πράξη να δουλεύετε μαζί;
Απόλαυση! Με βοηθάει να έχω μια άλλου είδους πρόσβαση στον θεραπευόμενο: αφηγούμαι, μιλάω, ζητάω κλπ. μέσω του σκύλου συνεπώς, η ύπαρξη του Koi εμπλουτίζει, αναπτύσσει και εξελίσσει την επικοινωνία μας. Σε πρακτικό επίπεδο προκύπτουν μια σειρά από δυνατότητες για την οργάνωση και εξέλιξη μιας συνεδρίας. Ο Koi ως συνεργάτης μέσα στις θεραπείες παίρνει τον ρόλο ενός δυναμικού «εργαλείου» εκεί που τα άλλα φαίνεται να αποτυγχάνουν.
Θελετε να μοιραστείτε μια στιγμή που θυμάστε….;
Θα αναφερθώ στα πρώτα μου βήματα στον χώρο της ζωοθεραπείας, όταν την εφαρμόσαμε πιλοτικά.
Δουλεύαμε με τον Koi με ένα παιδί, 3,5 ετών, με διάγνωση αυτισμού. Το παιδί, ενώ έλεγε κάποιες λεξούλες, αριθμούς, γράμματα και απλούς ήχους, δεν απευθυνόταν σε κανέναν λεκτικά για να επικοινωνήσει και η βλεμματική του επαφή ήταν φευγαλέα. Με την παρουσία του Koi κατάφερε να λέει συγχρονισμένα το όνομά του, να τον καλεί για να έρθει ο σκύλος κοντά του και αφού τον κοιτούσε στα μάτια, του πετούσε τη μπάλα!
Από την μέχρι τώρα εμπειρία σας, τι διαφορετικό θα λέγατε ότι προσφέρει αυτή η μορφή παρέμβασης;
Αφενός δίνει ένα αληθινό, με υπόσταση, έμψυχο και πολυδύναμο κίνητρο στους θεραπευόμενους μέσω του ζώου και της σχέσης που αναπτύσσεται.
Αφετέρου η θεραπευτική της τεχνική δια μέσω της τριαδοποίησης, του μοιράσματος, των αλλαγών με τη συντροφιά του ζώου και της σύνδεσης με τη γνώση (ποσότητες, χρώματα, υφές, ρουτίνα, κανόνες συμπεριφοράς) συντελεί στο να έχει κάθε παιδαγωγική εμπειρία και στόχος πιο άμεσο θεραπευτικό αποτέλεσμα, αφού δεν απομονώνει ούτε το παιδί από τις ψυχικές του διαδικασίες, ούτε το συναίσθημα από τη γνώση.
Και το ζώο; Πως πιστεύετε ότι το βιώνει;
Τα ζώα μαθαίνουν σε περιβάλλοντα μάθησης. Οι σκύλοι που έχουν εκπαιδευτεί με θετικό τρόπο σε σχέση με το περιβάλλον και τις απαιτήσεις της συνεδρίας το βιώνουν ως μια ενίσχυση για αυτούς, ως παιχνίδι και ως ευκαιρία επαφής. Ένα τέτοιο εκπαιδευμένο ζώο, βιώνει τις θεραπείες χωρίς στρες και παρουσιάζει και μεγαλύτερη χρονική αντοχή σε σειρά συνεδριών.
Αυτή τη στιγμή πόσοι και πως δραστηριοποιούνται στη ζωοθεραπεία;
Υπάρχουν πιστοποιημένοι ζωοθεραπευτές ψυχίατροι, παιδοοδοντίατρος, νοσηλεύτρια, εργοθεραπεύτρια, ψυχολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί και εκπαιδευτικοί, σύμβουλος επαγγελματικής και προσωπικής ανάπτυξης, γυμναστής, στην Αλεξανδρούπολη, τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και την Χαλκίδα.
Πως ανταποκρίνεται ο κόσμος; Υπάρχει ανταπόκριση;
Δεδομένου ότι είναι μια σχετικά νέα μορφή θεραπείας, δεν είναι αρκετά διαδεδομένη στον ευρύτερο πληθυσμό. Όσοι τυχαίνει να γνωρίζουν επ΄ αυτού, είναι πολύ θετικοί. Η δυσπιστία πάντως είναι αναμενόμενη και θεωρώ ότι αναιρείται με τις ικανότητες του θεραπευτή. Βασική προϋπόθεση βέβαια είναι να αποτελεί ο σκύλος και τα ζώα πόλο έλξης για κάποιον.
Τι προβλέπετε για το μέλλον;
Θεωρώ ότι όλο και πιο πολύ θα διαπιστώνουμε ως κοινωνία ότι τα ζώα ναι μεν δε μιλούν, αλλά παρ΄ όλα αυτά επικοινωνούν μοναδικά. Είναι κοντά στον άνθρωπο χωρίς να μας κρίνουν. Έχουν υπομονή, δε βρίσκουν τίποτα ακατανόητο ή βαρετό, δεν παρεμβαίνουν, δεν αμφισβητούν, δεν διορθώνουν κι όμως αντιλαμβάνονται πολλά. Συνεπώς, όλο και περισσότερο θα αποζητούμε τρόπους και αφορμές αλληλεπίδρασης με αυτά!
για περισσότερες πληροφορίες
Πρόγραμμα Θεραπείας με τη διαμεσολάβηση ζώου (ΘΔΖ)
Ευγενία Καραζιώτη,
Ειδ. Παιδαγωγός MSc, Ζωοθεραπεύτρια, KCAT
Kynagon Certified Animal Trainer
Tηλ: 6957838501
evgeniakarazioti@gmail.com