Κατερίνα Παπαποστόλου, Εκπαιδευτικός- Ζωοθεραπεύτρια, Συγγραφέας και Ιδρύτρια Ζω.Ε.Σ.
Μια από τις σημαντικές μορφές διαμεσολάβησης με ζώο είναι η εκπαιδευτική διαμεσολάβηση σε σχολεία τόσο γενικής όσο και ειδικής αγωγής. Εκπαιδευτικός με 22 χρόνια εμπειρία στην τάξη και στην εκπόνηση εκπαιδευτικών φιλοζωικών προγραμμάτων, η ζωοθεραπεία μου άνοιξε διάπλατα σπουδαίους δρόμους.
Η Διώνη, ο σκύλος μου που έχει πιστοποιηθεί από το Γαλλικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας ως «σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης και διαδραστικής εγρήγορσης» και με συνοδεύει στα σχολεία αλλά και στην καθημερινότητά μου ως Δασκάλα σε Δημοτικό σχολείο, είναι ένας πρώην αδέσποτος και πολύ κακοποιημένος σκύλος που έδωσε μάχη να κρατηθεί στη ζωή και να ζήσει τη ζωή που της άξιζε, μια ζωή που αξίζει σε κάθε πλάσμα που υποφέρει. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του χαρακτήρα της που με οδήγησαν να πάρω την απόφαση να συνεκπαιδευθούμε ως Εκπαιδευτικός- Ζωοθεραπεύτρια και η Διώνη ως σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης ήταν η τεράστια αγάπη της για τους ανθρώπους και κυρίως για τα παιδιά τα οποία από την αρχή προσέγγιζε με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο.
Η Διώνη έχει εκπαιδευθεί να βοηθά παιδιά που εκδηλώνουν επιθετικές συμπεριφορές, που έχουν ΔΕΠΥ και μαθησιακές δυσκολίες, αλλά και παιδιά που έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και δείχνουν να μην μπορούν να ενταχθούν ομαλά στο σχολικό πλαίσιο.
Ένας σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης δεν έρχεται στην τάξη ως μέσο ψυχαγωγίας, ούτε ως διακοσμητικό στοιχείο. Αλλά ούτε και ως η λύση σε όλα τα προβλήματα. Έρχεται ως επικουρική βοήθεια στο έργο του δασκάλου, σε πλαίσιο που θα ορίσει ο ίδιος και θα έχει επικοινωνήσει από πριν σε μαθητές, συναδέλφους και γονείς.
Ένας σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης διαμεσολαβεί ανάμεσα στον δάσκαλο και στον μαθητή, και οδηγεί σε δρόμους που ο εκπαιδευτικός μπορεί να μην είχε, καν, φανταστεί. Ή σε δρόμους που είχε φανταστεί μα δεν είχε τον τρόπο να τους διαβεί!
Υπάρχει μια εξαιρετικά σημαντική ψυχική σύνδεση ανάμεσα στον σκύλο και τον εκπαιδευτικό, που οδηγεί σε μια σχέση με πολλαπλά οφέλη για όλους.
Τον υπόλοιπο χρόνο αυτός ο σκύλος είναι ένα μέλος της οικογένειας που ζει στην οικογένεια του εκπαιδευτικού, η οποία του παρέχει απέραντη αγάπη και ασφάλεια. Δεν γίνεται να επιτευχθεί εκπαιδευτική διαμεσολάβηση με έναν σκύλο που δεν ανήκει στον πιστοποιημένο ζωοθεραπευτή καθώς σκύλος και ζωοθεραπευτής έχουν εκπαιδευθεί μαζί και αλληλοσυμπληρώνουν ο ένας τον άλλον.
Εξαιρετικά σημαντική λεπτομέρεια ο σεβασμός στη φύση του σκύλου που θεωρούμε συνεργάτη μας ο οποίος μπορεί να μην έχει μια μέρα τη διάθεση να διαμεσολαβήσει αλλά και η κατανόηση από την πλευρά μας ότι ο σκύλος δεν πρέπει να καταπονείται αλλά να «εργάζεται» σε κάτι που αγαπά και νιώθει χαρούμενος και ασφαλής.
Κάθε σχολική χρονιά συναντώ διαφορετικές συνθήκες σε ό,τι αφορά τη σχέση των παιδιών με τους σκύλους αλλά και διαφορετικούς χαρακτήρες παιδιών. Ένα κοινό χαρακτηριστικό τους όμως παραμένει η αγάπη για τα ζώα σχεδόν στο σύνολο της τάξης. Σαφέστατα και υπάρχουν μαθητές που φοβούνται τους σκύλους, καθώς έτσι έχουν μεγαλώσει στην οικογένειά τους, αλλά αυτή η φοβία είναι ένα συναίσθημα που πραγματικά εξαφανίζεται πολύ γρήγορα καθώς η Διώνη έχει εκπαιδευθεί και για αυτό! Ένα παιδί που φοβάται πολύ τους σκύλους δεν μπορείς να το αγνοήσεις! Μπορείς όμως να το βοηθήσεις! Και εδώ κρύβεται η σημαντική αξία της ζωοθεραπείας στην εκπαίδευση.
Αυτό που πρέπει να γίνει σαφές είναι πως δεν κάνουμε λόγο για μια απλή μονόωρη επίσκεψη σε ένα σχολείο με έναν καλά εκπαιδευμένο σκύλο. Πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό, καθώς ο σκύλος συμμετέχει σε όλη την εκπαιδευτική διαδικασία, για όλο το σχολικό ωράριο, σε συγκεκριμένα πλαίσια που γνωρίζουν, τόσο εκείνος, όσο και οι μαθητές της τάξης. Είναι ισότιμο μέλος της σχολικής κοινότητας και τον έχουν αποδεχτεί ο Δευθυντής του σχολείου, οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και οι γονείς τους!
Ένας σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης προσφέρει στον ψυχισμό, στη σωματική και στην ψυχική υγεία, αλλά και στην ευεξία και τη συναισθηματική πληρότητά όλης της σχολικής κοινότητας, αλλά και καλλιεργεί τη συντροφικότητα, τη συνεργασία και την υπευθυνότητα. Η παρουσία ενός σκύλου μέσα στην τάξη τονώνει το αίσθημα της κοινωνικής προσφοράς, αφού, πλέον, όλοι ενεργούν με στόχο το καλό όλων. Ο σκύλος είναι για τα παιδιά ένας σύντροφος που παρέχει κοινωνική στήριξη χωρίς να κρίνει, και αυτό κάνει πολύ χαλαρωτική την παρουσία του, κυρίως για μαθητές με χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Εξ’ άλλου, η σχέση ενός σκύλου με ένα παιδί συμβάλλει συνεχώς στη γνωστική και κοινωνικο–συναισθηματική του ανάπτυξη, καθώς είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος που μπορούν να επικοινωνούν τα παιδιά με έναν σκύλο. Αν και μιλούν εντελώς διαφορετική «γλώσσα», κατανοούν απόλυτα, ο ένας τον άλλον. Ένας σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης βοηθά τα παιδιά να μάθουν την έννοια της φιλίας και της άδολης αγάπης, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και σχέσεις ισχυρής εμπιστοσύνης στη ζωή τους, και τους χαρίζει ένα αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς. Τους εκπαιδεύει στην υπευθυνότητα και τη συνέπεια, μέσα από την επιτυχή ανάληψη ευθυνών και αρμοδιοτήτων που έχουν σε καθημερινή βάση στο σχολείο, και τους φέρνει σε επαφή με αξίες οικολογικής συνείδησης, ηθικής ευθύνης και αλτρουισμού. Επίσης, ευνοείται η επινοητικότητα και η φαντασία τους, κάνοντας, π.χ., την ώρα των καλλιτεχνικών ένα παιχνίδι για τον σκύλο.
Μαθητές που έχουν την τύχη να φοιτούν παρέα με έναν σκύλο, μπορούν να ξεφύγουν από τον εγωκεντρικό τρόπο σκέψης και να δουν τα πράγματα από μία εντελώς διαφορετική, ως τότε, οπτική. Σε κάθε περίπτωση, λοιπόν, μια τέτοια εκπαιδευτική πρακτική διαμορφώνει την προσωπικότητα ενός μαθητή με το πιο σημαντικό δώρο: το παιδί αρχίζει σιγά – σιγά να κατακτά την ικανότητα να συναισθάνεται, αποκτώντας τη λεγόμενη ενσυναίσθηση.
Διευκρινίζουμε πως ο σκύλος δεν είναι ο θεραπευτής. Ο Εκπαιδευτικός είναι ο θεραπευτής, και το ζώο είναι ο διαμεσολαβητής. Και αυτή η τριαδική σχέση ανάμεσα στον εκπαιδευτικό, στον σκύλο και στον μαθητή αλλά και το ψυχικό δέσιμό της είναι το σύνολο που θα φέρει τα καλύτερα αποτελέσματα.
Ο σκύλος είναι αναμφισβήτητα ένα έμψυχο ον με συναισθήματα και ανάγκες, το οποίο θα βοηθήσει στο να δομηθεί η θεραπευτική σχέση μεταξύ Εκπαιδευτικού και μαθητή.
Οι αντιλήψεις πολλών επαγγελματιών του χώρου για τα ζώα, η έλλειψη γνώσης και η αρνητική τους στάση στο να εκπαιδευθούν στα νέα δεδομένα, δημιούργησε και, συχνά, δημιουργεί ακόμη σοβαρά εμπόδια σε μια τέτοια τόσο καινοτόμα και αποδοτική πρακτική.
Σε κάθε σχολική χρονιά ο εκπαιδευτικός έχει να αντιμετωπίσει διαφορετικές προσωπικότητες και να διαχειριστεί τις οικογένειές τους με διαφορετικές και συχνά αντικρουόμενες απόψεις για την εκπαίδευση, να υλοποιήσει και να παραμείνει όσο πιο πιστά μπορεί στο αναλυτικό πρόγραμμα και να ακολουθήσει ταυτόχρονα τυχόν απαιτήσεις Διευθυντών και Συντονιστών Εκπαίδευσης. Αν προσθέσουμε σε όλα τα παραπάνω τη συχνή έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής και τις δύσκολες συνθήκες εργασίας συχνά τότε με βεβαιότητα συμπεραίνουμε τη δυσκολία του να αγωνίζεσαι να «περάσεις» τόσο καινοτόμες πρακτικές στο ελληνικό σχολείο.
Οι μαθητές όμως ενός τέτοιου Εκπαιδευτικού και του σκύλου διαμεσολαβητή που σε συνεργασία επιδιώκουν με πάθος να συνεισφέρουν στο να γίνουν τα παιδιά σταδιακά η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους, θα είναι οι αυριανοί υπεύθυνοι και ευαισθητοποιημένοι πολίτες.
Εν κατακλείδι, αν κάθε πρωί κάθε Εκπαιδευτικός πηγαίνει στο σχολείο να εργαστεί παρά τις αμέτρητες συχνά δυσκολίες και τα εμπόδια αλλά στοχεύει στο να ενεργοποιήσει το εσωτερικό ταξίδι το δικό του, του σκύλου διαμεσολαβητή και των μαθητών του, η συνεισφορά του είναι ανεκτίμητη και πολύτιμη στη συλλογική ευτυχία, στη δημιουργικότητα, στην εμπιστοσύνη και στη δύναμη που έχει ο κάθε μαθητής μέσα του, μια δύναμη που θα τον καθοδηγήσει να γίνει η καλύτερη εκδοχή σήμερα του χθεσινού εαυτού του αλλά και θα εκτοξεύσει τις πιθανότητες για έναν καλύτερο κόσμο για όλους!
***H Παπαποστόλου Κατερίνα γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας. Απόφοιτη του Παιδαγωγικού τμήματος του ΑΠΘ, εργάζεται εδώ και 22 χρόνια ως Δασκάλα σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία. Έχει μεταπτυχιακό στη «Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων», εξειδίκευση στη Σχολική Ψυχολογία και στην Ειδική Αγωγή, έχει ολοκληρώσει σπουδές Διαχείρισης σχολικής τάξης, ψυχολογίας και Διοίκησης Εκπαιδευτικών Μονάδων. Είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια σκύλων και πλήρες μέλος του ISAP &του ICAN και πιστοποιημένη Ζωοθεραπεύτρια από το IFZ. Συμμετέχει με εισηγήσεις της σε πολλά συνέδρια και ημερίδες, αλλά και διοργανώνει φιλοζωικά workshops για παιδιά βιωματικής προσέγγισης με τους σκύλους της που είναι όλοι πιστοποιημένοι και εγκεκριμένοι από το ΥΠΑΙΘ για όλα τα σχολεία γενικής και ειδικής αγωγής της χώρας. Μια από τις «Διακεκριμένες εκπαιδευτικούς» για το 2020, εργάζεται συχνά στην τάξη της με σκύλο εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης εκπονώντας εκπαιδευτικά προγράμματα καινοτομίας, ενώ αποτελεί μία από τις δημιουργούς εκπαιδευτικού υλικού για την πλατφόρμα 21+ του ΙΕΠ. Το 2015, μετά από μια ασταμάτητη 15ετή πορεία εκπόνησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων και διάδοσης φιλοζωικών αισθημάτων μέσα στα σχολεία αλλά και σημαντικής ακτιβιστικής δράσης στους δρόμους και στα καταφύγια, μετά τη διάσωση και της Διώνης, του σκύλου που βρήκε μαχαιρωμένο και πυροβολημένο, ίδρυσε την ΑΜΚΕ Ζω.Ε.Σ που αριθμεί σήμερα 28 ομάδες πανελλαδικά και 100 εθελοντές που μεταδίδουν το όραμά της, ενώ έχει βραβευτεί τέσσερις φορές για το εθελοντικό της έργο και έχει εκπαιδεύσει μέχρι σήμερα πανελλαδικά περισσότερους από 450.000 μαθητές σε περισσότερα από 550 σχολεία. Αρθρογραφεί σε πολλά ηλεκτρονικά site, έντυπα περιοδικά και εφημερίδες, διατηρεί μόνιμες στήλες στο περιοδικό «Κατοικίδια εν Δράσει» του οποίου υπήρξε και αρχισυντάκτρια για χρόνια, ενώ είναι επιστημονική συνεργάτης του www.newschool.gr και του www.projectparenting.gr. Είναι συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων, ενώ συμμετέχει με κείμενά της σε συλλογικά έργα και έχει αναλάβει επιμέλειες βιβλίων. Ζει σήμερα στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας έχοντας κοντά της τους τρεις σκύλους της, όλους κακοποιημένους βάναυσα από ανθρώπινα χέρια, αλλά και ταξιδεύει ασταμάτητα μαζί τους σε όλη τη χώρα για τη διάδοση του οράματός της, ενώ δεν σταματά να στηρίζει αδέσποτα ζώα που τα φροντίζει καθημερινά η ίδια στον δρόμο είτε πανελλαδικά μέσω των εσόδων από τα βιβλία της τα οποία στηρίζουν φιλοζωικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς.